Aflevering 1: Dennengeur en kots

DENNENGEUR EN KOTS
Geschreven door Bert Plomp

December is voor mij de gezelligste maand van het jaar. Dat was vroeger zo, zo is het nog steeds en zo zal het ook wel blijven.
Nu ik dit schrijf, verblijf ik met Cynthia en de vier border collies in ons boshuis in de bergen van Dingle. Terwijl de grote houtkachel staat te loeien, luister ik naar een verzameling van mooie Keltische kerstmuziek. Op de achtergrond hoor ik het geluid van knetterend dennenhout in de kachel. Dit geknetter wordt bijna overstemd door het gebulder van omlaag stortend water. Het wilde water dat zich, via de bergstroom voor het huis, over een reeks van watervallen een weg baant naar de Atlantische Oceaan.
Vanaf mijn bureautje, opgesteld voor een van de dakramen van de woonkamer op de eerste verdieping, kijk ik uit op de besneeuwde toppen van de omringende bergen.
Ook dit jaar staat er geen kerstboom in huis. Onze boswoning is namelijk al rijkelijk omringd door ‘kerstbomen’. Door duizenden verschillende naaldbomen. Bovendien staan er overal, verspreid langs de rivier, hulstbomen. In dat opzicht zijn er dus meer dan genoeg kerstversieringen. Daarentegen staan er binnen wel her en der grote kaarsen te flakkeren. Wat mij betreft is kerst al begonnen.

Omdat sinterklaas vroeger, thuis bij mijn ouders, zo goed als niets voorstelde en er op die dag zelden iets van betekenis uit te pakken viel, vond ik de dagen rond kerst en oud en nieuw veel gezelliger.
In de jaren vijftig-zestig was het heel ongebruikelijk om elkaar vanwege het kerstfeest met cadeautjes te verwennen. De geboorte van het kindeke werd als een meer dan afdoend cadeau voor de hele mensheid beschouwd. Zodoende hoefde ik me niet te generen tegenover andere kinderen, omdat er voor mij niets onder de boom lag te wachten.
Zodra de man met de mijter zijn hielen had gelicht en het kindeke aan zijn jaarlijkse opmars was begonnen, werd er op het winkelplein in mijn buurt een enorme kerstboom geplaatst. Dat gebeurde niet alleen in het Napoleonplantsoen, maar terzelfdertijd ook op diverse andere plekken in de stad. Zo’n kerstboom werd er door de gemeente neergezet en opgetuigd met honderden lampjes.
Ofschoon het winkelplein lag opgesloten tussen flatgebouwen rook je terstond in de wijde omgeving de heerlijk prikkelende, frisse geur van een naaldbos.
Als het rond een uur of vier ‘s middags begon te donkeren en de lichtjes ontstoken werden, leek het net of er bij de buurtbewoners ook een knop werd omgedraaid. Iedereen verkeerde prompt in een opgewekte stemming. Alsof met het branden van de kerstverlichting de mensen op straat direct meer sympathie voor elkaar opvatten.
De brandende kerstboom had als bijkomend voordeel dat er door het extra licht wat langer gevoetbald kon worden op het plein. Ofschoon de lengte van het speelveld door de ruimte die de boom innam wel belangrijk was ingekort.

De laatste dag voor de kerstvakantie vond ik de mooiste schooldag van het jaar. Op die dag gingen we op de lagere school niet alleen vroeger naar huis, maar werd ook ieders kerststukje aan de openbaarheid prijsgegeven. Deze zelf gefabriceerde decoraties waren in de weken voorafgaande aan de vakantie gemaakt. Uitgerust met een echte, brandende kaars, stonden ze tentoongesteld op de tafeltjes in alle klassen. Door de hele school hing een heerlijke geur van vers dennengroen en brandend kaarsvet.
Na een mooi kerstverhaal van je onderwijzer, welke voordracht vergezeld ging van een mok warme chocolademelk en een beboterde snee krentenbrood met spijs, vond in de aula van de school de algemene, afsluitende kerstviering plaats. Bij die finale voerden de leerlingen van de hoogste klassen een zelf geregisseerd toneelstukje op. Met het stuk ‘De Heer is mijn Herder’ heb ik ooit furore gemaakt en een blijvende indruk op medeleerlingen en onderwijzers nagelaten.

Thuis was het gedurende de kerstperiode ook best gezellig. Hoewel ik alle kerstmuziek die via de radio, vanaf het Leger des Heils en andere christelijke instituten tot ons kwam, toen niet zo kon appreciëren. Toch bracht die muziek wel een vredige stemming in huis. Een stemming die er anders ver te zoeken was. Er werden spelletjes gedaan en er waren lekkere hapjes te nuttigen.
Kerstnacht, klokslag twaalf uur, werden we ook thuis verblijd met een dik beboterde snee kerststol en een mok warme chocola. Van die snee at ik altijd eerst het krentenbrood rond de amandelspijs weg. Ik bewaarde de zoete vulling voor de laatste paar happen. Anderen smeerden de spijs juist uit over de hele plak of lepelden die er eerst uit. Ik hield liever het lekkerste over voor het laatst.
Ik moet bekennen dat ik die traditie nog steeds in ere hou. Er zijn maar weinig traktaties waar je mij een groter plezier mee kunt doen. Daarbij, op de achtergrond, kerstmuziek afspelen van een brassband van het Leger des Heils maakt het geheel compleet.
Na verorbering van de kerststol was het de hoogste tijd om het kindeke eer aan te doen. Aanvankelijk werd er via de radio, later via de tv, geestelijk contact gezocht met het manneke in het kribje. Die verbinding werd tot stand gebracht door af te stemmen op een uitzending van een kerstmis in de een of andere kerk. Na de mis dook iedereen met een vredig en voldaan gevoel in zijn eigen kribje.

Eens werd de opbouw naar een vredige sfeer op kerstavond heel ruw verstoord, althans in mijn ouders’ ogen. Dat gebeurde toen Charles en ik, aan het begin van deze heilige avond, besloten om naar de kerstspecial van ‘Sjef van Oekel’ te gaan kijken.
In die speciale aflevering lag een straalbezopen Sjef languit op straat. Aldaar stak hij zijn kop in de fietstas van dominee Bongers, om deze tas vervolgens vol te kotsen. Onderwijl stond de eerwaarde van het jeugdpastoraat zelf binnen. Daar stond hij, met een groot glas jenever in zijn hand, een kerstpreek voor te bereiden.
Mijn ouders waren werkelijk in alle staten. Zij probeerden uit alle macht deze goddeloze VPRO-vertoning voortijdig af te breken. Charles en ik waren echter inmiddels groot en sterk genoeg om hen dat te beletten. Het was een nogal brute start van de kerst van de twee broers.